1. Lle bo modd, bwytewch fwyd lleol, tymhorol
Mae cynnyrch lleol, tymhorol yn aml yn rhatach na ffrwythau a llysiau egsotig sy’n cael eu mewnforio hyd yn oed pan mae’n organig! Er enghraifft, mae gwrd sy’n cael ei dyfu’n lleol yn fwy maethlon a rhesymol na phupryn wedi’i fewnforio. Ffrwythau a llysiau lleol, tymhorol yw conglfaen unrhyw ddiet cynaliadwy! Maen nhw’n cefnogi systemau a chymunedau bwyd lleol a chynaliadwy gyda llai o filltiroedd bwyd a llai o wastraff (sy’n digwydd ar bob pwynt ar hyd y gadwyn fwyd).
Peidiwch ag anghofio; Efallai nad yw ffrwythau a llysiau ‘cam’ neu siâp anarferol yn edrych yn berffaith ond maen nhw’n blasu’r un peth! Gallwch ddod o hyd i restr o ffrwythau a llysiau tymhorol yn y pecyn cymorth ac mae gan Tom Hunt rysáit llysiau cam ar ei wefan y gallwch chi roi cynnig arni hefyd. Neu lawrlwythwch y calendr tymhorol hwn rydyn ni wedi’i greu.
2. Bwytewch ar gyfer iechyd personol a iechyd y blaned
Mae diet bwyd cyflawn llawn planhigion yn ddarbodus, yn faethlon ac yn gyfeillgar i’r blaned ond nid yw hynny’n golygu bod angen i chi dorri cig o’ch diet yn gyfan gwbl. Yn lle hynny, ystyriwch fwyta cig o ansawdd gwell fel rhan o ddiet cytbwys. Dylai diet cytbwys iach gynnwys protein, naill ai o gig, pysgod ac wyau neu / a ffynonellau nad ydynt yn anifeiliaid fel ffa, pys a chorbys. Mae bwydydd cyfan a chynhwysion sydd wedi’u prosesu cyn lleied â phosibl, fel grawn cyflawn (e.e. reis brown, barlys a miled), codlysiau sych (h.y. ffa, pys a chorbys) a blawd grawn cyflawn, bara a phasta brown yn ddarbodus, yn hynod faethlon ac yn dda i’ch calon. Mae prynu Cig Oen Cymru PGI a Chig Eidion Cymru PGI yn sicrhau llai o filltiroedd bwyd a dylai cigyddion lleol da allu dweud wrthych o ble y daeth eu cig a sut y cafodd ei ffermio. Am amrywiaeth o ryseitiau ewch i eatwelshlambandwelshbeef.com
3. Byddwch yn ymwybodol o’r dyddiadau gwerthu / defnyddio erbyn
Mae dyddiadau ‘gwerthu erbyn’ ac ‘ar ei orau cyn’ yno i sicrhau bod bwyd yn cyrraedd ein cartrefi mewn cyflwr mor berffaith â phosibl. Ond cofiwch, mae bwyd yn berffaith iawn i’w fwyta ac yr un mor flasus hyd at hanner nos ar y dyddiad ‘defnyddio erbyn’.
Mae gan yr Asiantaeth Safonau Bwyd yr holl wybodaeth sydd ei hangen arnoch ar ddyddiadau ‘ar ei orau cyn’ a dyddiadau ‘defnyddio erbyn’ gan gynnwys dadmer eich bwyd yn gywir. Oeddech chi’n gwybod mai letys yw’r cynhwysyn sy’n cael ei wastraffu fwyaf yn bennaf oherwydd bod ganddo ddyddiad ‘ar ei orau cyn’ mor fyr fel arfer? Mae adroddiad ar warged a gwastraff bwyd gan WRAP, y Rhaglen Weithredu Gwastraff ac Adnoddau, yn cadarnhau ein bod yn taflu 86,000 letys cyfan bob dydd mewn cartrefi yn y DU! Os oes gennych hen ben letys, gallwch ei grilio a’i droi’n rhywbeth arbennig.
Torrwch letys yn ddarnau, diferu olew a halen drosti, a’i rhoi ar radell boeth neu badell ffrio. Llosgwch y letys ar bob ochr a’i gweini gyda gwasgiad o lemon neu dresin mayo a llond llaw o gnau wedi’u tostio a’u malu. Gellir defnyddio letys hefyd yn lle llysiau gwyrdd deiliog eraill fel sbigoglys, neu ei huwchgylchu’n gawliau a stiwiau blasus.
4. Peidiwch â chynhyrchu gwastraff
Parchwch eich bwyd dros ben, byddwch yn greadigol, storiwch fwyd yn gywir a chynlluniwch i ddefnyddio gwarged bob wythnos. Tynnwch lysiau allan o ddeunydd lapio plastig fel eu bod yn gallu anadlu, cadw ffrwythau a llysiau ffres yn yr oergell o dan 5°C, storio gwreiddlysiau mewn cwpwrdd tywyll a storio caws a chig mewn cynwysyddion wedi’u selio. Gall bananas a winwns aeddfedu ffrwythau a llysiau eraill felly cadwch nhw ar wahân.
Coginiwch swp o fwyd ar hap (gan gynnwys ryseitiau hyblyg fel smwddis, cawliau, stiwiau a chyrris) unwaith yr wythnos i ddefnyddio’ch hen gynhwysion. Mae bwyd dros ben yn arbed amser ac yn rhoi pryd o fwyd am ddim i chi. Mae llysiau gwydn fel gwreiddiau, bresych, afalau, gwrd, a winwns yn cadw’n dda felly prynwch nhw mewn swmp a phrynu symiau llai o berlysiau, ffrwythau meddal, salad a llysiau gwyrdd deiliog.
5. Bwytewch y llysieuyn cyfan
Mae gwreiddlysiau gwyrdd fel dail betys a thopiau moron, coesynnau perlysiau a chroen llysiau yn flasus ac yn gyfoethog mewn microfaethynnau a ffibr. Rhowch y llysieuyn cyfan i mewn yn eich prydau o’r gwraidd i’r ffrwyth. Gall gwreiddlysiau gymryd lle llysiau gwyrdd arferol, mae coesynnau perlysiau’n iawn i’w defnyddio pan gânt eu torri’n fân ac mae’n haws peidio â phlicio llysiau.
Yn ôl yr EcoExperts, llysiau ffres a salad yw’r grŵp bwyd sy’n cael ei wastraffu fwyaf yn y DU, gan gyfrif am 28% o wastraff bwyd bwytadwy. Ceisiwch goginio topiau betys fel sbigoglys, gweini topiau radish mewn salad neu chwipio dail moron yn besto – cymerwch gip ar ffordd arall o ddefnyddio pob rhan o wreiddlysiau gwyrdd gan gynnwys dail betys, topiau moron a dail radish yn saws chimichurri Tom Hunt sy’n cyd-fynd â llysiau’r haf ar y barbeciw.
Lawrlwythwch y Pecyn Cymorth Cynaliadwyedd
Deg ffordd i atal gwastraff
